Jeśli chcesz grać na pianinie w sposób świadomy, musisz poza samą grą, poznać również teorię muzyki. W tej lekcji omówimy szczegółowo, czym jest rytm i metrum. Dzięki dobrej znajomości rytmu i metrum będzie Ci łatwiej grać utwory lub tworzyć proste improwizacje i melodie, jak na przykład TUTAJ.
Czym jest rytm?
Rytm jest nieodłącznym elementem naszego życia. Najczęściej się nad tym nie zastanawiamy, jednak towarzyszy nam każdego dnia. Zauważ, że serce bije w jakimś rytmie. Wskazówki zegara poruszają się w określonym rytmie.
W muzyce rytm odpowiada za uporządkowanie dźwięków w czasie. Co sprawia, że jedne trwają dłużej, a drugie krócej? Odpowiadają za to wartości rytmiczne. To właśnie one określają czas trwania poszczególnych dźwięków.
Wartości rytmiczne
Dzisiaj poznamy pięć podstawowych wartości rytmicznych. Są to: cała nuta, półnuta, ćwierćnuta, ósemka oraz szesnastka. Każda kolejna wartość jest krótsza o połowę.
Cała nuta to najdłuższa wartość, którą liczymy do czterech.
Dalej jest półnuta, którą liczymy do dwóch. Zauważ, że jest ona dwa razy krótsza od całej nuty. Oznacza to, że w całej nucie zmieszczą nam się dwie półnuty.
Kolejna wartość to ćwierćnuta, którą liczymy do jednego. Jest ona oczywiście dwa razy krótszą wartością niż półnuta. Zatem w jednej półnucie zmieszczą nam się dwie ćwierćnuty. Z kolei w całej nucie zmieszczą się aż cztery ćwierćnuty.
Omówimy sobie jeszcze ósemki. Są one dwa razy krótsze od ćwierćnuty. Wyglądem również przypominają ćwierćnutę, z tym że musimy do niej dorysować chorągiewkę.
I tu pojawia się pytanie? Skoro ćwierćnutę liczymy jako jeden to, w jaki sposób policzyć ósemkę?
Z pomocą przychodzi nam literka „i”. Pomaga nam ona rozdrobnić cyfry. Wytłumaczę to na przykładzie dwóch ósemek. W jednej ćwierćnucie mieszczą się dwie ósemki. Na pierwszą ósemkę przypada cyfra 1, a na drugą litera „i”.
Literka „i” pomaga nam właśnie w dokładnym wyliczeniu ósemki. Na pewno kojarzysz, że czasami w muzyce liczymy: 1 2 3 4, albo 1i 2i 3i 4i. Za pierwszym razem liczymy ćwierćnutami, a za drugim, rozdrabniamy te wartości, licząc ósemkami.
Pamiętaj, że każda kolejna wartość jest krótsza o połowę od poprzedniej.
Czym jest pauza?
Każdej wartości rytmicznej odpowiada pauza – czyli kontrolowana cisza w muzyce. Oznacza to, że pauza trwa dokładnie tyle samo, co wartość, od której pochodzi. I tak pauzę całonutową liczymy do czterech, półnutową do dwóch, a ćwierćnutową do jednego. Oczywiście mamy również pauzę ósemką i szesnastkową. Trwają one dokładnie tyle samo, co te wartości.
Metrum
Kolejnym ważnym elementem jest metrum, które odpowiada za porządkowanie wartości rytmicznych. Składa się z dwóch cyfr, a wyglądem przypomina ułamek. Pamiętaj jednak, że pomiędzy tymi cyframi nie ma kreski ułamkowej.
Górna cyfra mówi nam, ile wartości rytmicznych ma być w takcie. Czym jest takt? To odcinek, wyznaczony na pięciolinii, który ma swój początek i koniec, wyznaczony przez pionowe kreski, nazywane kreskami taktowymi. To właśnie w nim znajdują się uporządkowane wartości rytmiczne.
Dolna cyfra w metrum mówi nam natomiast, jakie wartości znajdują się w takcie.
Skąd jednak mamy wiedzieć, co oznacza ta dolna cyfra 4? Cofnijmy się jeszcze raz do wartości rytmicznych. Pamiętasz, całą nutę liczyliśmy do 4. Jak sama nazwa wskazuje, oznacza ona jakąś całość. Możemy więc przedstawić ją, jako cyfrę 1, lub w formie ułamka, czyli 1 = 4/4. Półnuta jest połową naszej całej nuty. Zatem matematycznie możemy zapisać ją, jako ułamek 1/2. Kolejno ćwierćnutę, która jest ćwiartką całej nuty, zapiszemy, jako 1/4, a ósemkę 1/8.
Jak widzisz, cyfrą 4 opisujemy ćwierćnutę. Zatem mając metrum 4/4, górna cyfra mówi nam, że w takcie będą cztery nuty, a dolna, że każda z nich będzie ćwierćnutą.
Czy oznacza to, że w takcie mogą się znaleźć tylko cztery ćwierćnuty? Nie! Ważne jest, żeby suma wartości w jednym takcie była równa cztery. Może więc znaleźć się w nim np. półnuta i dwie ćwierćnuty.
Grupowanie wartości rytmicznych
Jak zatem wygląda grupowanie wartości rytmicznych w takcie? Sprawdzimy to na przykładzie metrum 4/4.
I tak w jednym takcie zmieści nam się cała nuta lub pauza całonutowa.
Jak to wygląda w przypadku półnut? Pamiętasz, że półnutę liczymy do dwóch. Zatem w takcie zmieszczą nam się dwie półnuty. Możemy również zapisać jedną półnutę oraz pauzę półnutową.
Poniżej możesz zobaczyć również przykłady grupowania ćwierćnut oraz ósemek w taktach.
A jeśli masz już podstawy i chciałbyś wejść na wyższy poziom, to koniecznie zobacz nasz najnowszy kurs Pianino NIE Od Podstaw, który tworzymy z myślą o osobach średniozaawansowanych.
Po prostu kliknij zdjęcie poniżej i sprawdź szczegóły!
